حمله دسته‌جمعی لشکر یزیدطبق گزارش مستندات تاریخی در روز عاشورا چند حمله دست جمعی به سپاه امام حسین (علیه‌السلام) انجام شده است که به برخی اشاره می‌نماییم. ۱ - حملهٔ دسته جمعی اولهنگامي كه عمرو بن حجاج که فرمانده جناح راست لشکر دشمن بود، [ [۴]
ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۵۶۴
۲ - تعداد شهداچند تن از مورخان، تعداد شهدا را در حملهٔ اول سپاه کوفه، بیش از پنجاه نفر نوشته‌اند. [۷]
کمال الدین، محمد بن طلحه، مطالب السئول، ص۷۸ـ۷۹.
پیشگام این گروه، ابن اعثم است و گویا دیگران از او گرفته‌اند.۲.۱ - گزارش ابن اعثماو پس از اشاره به نخستین حمله سپاه عمربن سعد به یاران امام حسین می‌نویسد: سپس بخشی از روز را در یک حمله باهم جنگیدند، تا آنکه بیش از پنجاه تن از یاران امام حسین کشته شدند (فاقتتلوا ساعة من النهار حملة واحدة حتی قتل من اصحاب الحسین (علیه‌السّلام) نیف و خمسون رجلا). این عبارات نشان نمی‌دهد که در همان حمله اول که عاشورا و در آغاز نبرد روی داد، پنجاه نفر از یاران امام کشته شدند، و صراحت در این امر ندارد؛ بلکه با دقت در سخنان او چنین دریافت می‌شود که وی مجموع شهدا را طی جنگی که مدتی از روز طول کشید، بیش از پنجاه نفر می‌داند. اما مورخان بعدی، از این عبارت چنین برداشت کرده‌اند که این عده، در همان حملهٔ اول به شهادت رسیدند، و این، برداشت درستی نیست. ۲.۲ - گزارش خوارزمیاما خوارزمی، این مطلب را از ابو مخنف نقل می‌کند و می‌گوید: قال ابومخنف، فلما رموهم هذه الرمیة، قلّ اصحاب الحسین. فبقی فی هؤلاء القوم الذین یذکرون فی المبارزه وقد قتل منهم ما ینیف علی خمسین رجلا: «هنگامی که این تیراندازی را کردند، یاران حسین (علیه‌السّلام) کاهش یافتند و از ایشان کسانی ماندند که در جنگ تن به تن از آنها یاد می‌شود. [در این تیراندازی] بیش از پنجاه تن از آنان (یاران حسین) کشته شدند»۲.۳ - ارزیابی گزارشاتاما این عدد نه تنها در سایر منابع متقدم، که گزارش‌های ابی مخنف را درباره این حمله آورده‌اند، به چشم نمی‌خورد. بلکه آنها پیروزی سپاه امام را گزارش کرده، و چنان که در متن آمده، نوشته‌اند یاران امام، آنان (افراد سپاه عمر سعد) را مجبور به عقب نشینی کردند و در حین عقب نشینی، آنان را تیرباران کردند که تعدادی از آنان کشته و جمعی زخمی شدند. گویا خوارزمی این مطلب را از نسخهٔ تحریف شده ابی مخنف گرفته است (چنان که در جای خود گفته شده است، گویا نسخه‌های مختلفی از مقتل ابی مخنف وجود داشته است). قراین دیگر نیز کشته شدن این تعداد را در یک حمله تایید نمی‌کند؛ از جمله آنکه جنگ، تا عصر عاشورا طول کشید. اگر از مجموع اصحاب امام حسین که بنابر مشهور ۷۲ نفر بودند، بیش از ۵۰ نفر در همان اوایل روز کشته شدند. چگونه امام توانست با گروه اندک باقی مانده تا هنگام عصر به جنگ ادامه دهد؟ از این گذشته، اگر سپاه کوفه تعداد پنجاه نفر از یاران امام را با تیراندازی کشتند، می‌توانستند بقیه را نیز در همان هنگام به شهادت برسانند و دیگر جنگ تا عصر طول نمی‌کشید. ابن شهرآشوب، گویا با اعتماد به گزارش ابن اعثم و خوارزمی، آمار کشته شدگان حمله اول را ۴۰ نفر ذکر می‌کند و نام ۲۸ نفر از آنان را یاد می‌کند [۱۲]
سروی مازندرانی، ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۱۲۲
. اشکالات گذشته، بر گزارش ابن شهرآشوب نیز وارد است؛ افزون بر اینکه او در بردن نام یک یک ۲۸ نفر متفرد است و چنین امری در منابع متقدم موجود مشاهده نمی‌شود.۳ - حملهٔ دسته جمعی دومآن گاه عمرو بن حجاج، فرمانده جناح راست لشکر ابن سعد بر سر کوفیان فریاد زد: ای بی خردان، می‌دانید با چه کسانی می‌جنگید؟ اینان جنگاوران این دیار و جان بر کفانی هستند که به استقبال مرگ می‌روند. هرگز هیچ یک از شما به جنگ تن به تن با آنها نرود. آنها تعداد اندکی هستند و مدت زمان کوتاهی زنده خواهند بود. به خدا سوگند، اگر جز سنگ چیز دیگری به سوی آنها پرتاب نکنید، آنان را خواهید کشت. عمربن سعد گفت: راست گفتی، درست همین است که تو گفتی و به لشکریانش پیغام فرستاد که هیچ کس به میدان مبارزه تن به تن نرود. راوی می‌گوید: هنگامی که عمرو بن حجاج به یاران حسین (علیه‌السّلام) نزدیک شد، شنیدم که گفت: ای مردم کوفه، فرمانبرداری خود را حفظ کنید و از جماعت [مسلمانان] خارج نشوید، و در کشتن کسی که از دین خارج گشته و با رهبر [مسلمانان] مخالفت کرده است، تردید به خود راه ندهید. حسین (علیه‌السّلام) به او گفت: ای عمرو بن حجاج، آیا مردم را بر ضد من تحریک می‌کنی؟ آیا ما از دین خارج گشته و تو ثابت قدم مانده‌ای؟ به خدا سوگند، هنگامی که جان شما گرفته شود، و با این اعمال بمیرید، خواهید فهمید که چه کسی از دین خارج گشته و سزاوار جاودانه سوختن در آتش است. ۴ - حملهٔ دسته جمعی سومشهادت عبدالله بن عمیر کلبی و همسرش شمر بن ذی الجوشن که فرمانده جناح چپ بود، با گروه تحت فرماندهی خود به یاران امام حسین (علیه‌السّلام) حمله کرد. یاران امام مقاومت کردند و با نیزه بر آنها ضرباتی وارد ساختند. آنگاه آنها از هر سو به یاران امامت یورش آوردند. در این یورش عمومی، عبدالله بن عمیر کلبی، که [در آغاز جنگ] اولین کسی بود که به میدان مبارزه تن به تن رفت، به شهادت رسید. او علاوه بر یسار و سالم، [که در آغاز جنگ، در مبارزه اولش کشته بودبعد از آنکه عبدالله بن عمیر به شهادت رسید، همسرش ام وهب از خیمه بیرون رفت و در کنار پیکر همسر شهیدش نشست؛ خاک و غبار از سر و صورت عبدالله پاک می‌کرد و می‌گفت: بهشت گوارایت باد. در این هنگام شمر بن ذی الجوشن به جوانی به نام «رستم» گفت: برو با عمود بر فرقش بکوب. و او چنین کرد و سر آن زن درهم شکست و در دم جان سپرد. ۵ - پانویس۶ - منبع• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۷۶۷ و ص۷۷۴ و ص۷۷۶-۷۷۷. رده‌های این صفحه : اصحاب امام حسین | اصحاب امام علی | تاریخ زندگانی امام حسین | شهدای غیر بنی هاشم در کربلا | شهدای کربلا | نهضت عاشورا
|